Đã bao giờ bạn thấy mình vỗ tay theo trong một buổi hoà nhạc, ngay cả khi ban đầu bạn không tính làm vậy chưa?
Nếu có, bạn đã trải nghiệm sức mạnh của hiệu ứng lan truyền. Hiện tượng này đã hằn sâu trong chúng ta, khởi nguồn từ thời tổ tiên ta săn bắt hái lượm và nương theo đám đông để sinh tồn.
Hãy nghĩ về điều này: nếu bộ lạc của bạn đột nhiên bỏ chạy, sẽ thật ngớ ngẩn nếu bạn do dự và truy tìm lý do. Cuộc sống của bạn có thể phụ thuộc vào việc nhanh chóng bám theo đám đông. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi chúng ta vẫn có bản năng mạnh mẽ để hành động tuân theo nhóm.
Nhưng hiệu ứng lan truyền không chỉ dừng ở việc làm theo những gì người khác làm; nó còn liên quan đến sự thay đổi ý kiến của chúng ta để phù hợp với nhóm. Điều này được biết đến như là tư duy tập thể, thứ có thể mang lại những hậu quả tiêu cực. Ví dụ, một công ty tự mãn về thành công của chính họ có thể phớt lờ các dấu hiệu cảnh báo rắc rối và cuối cùng thất bại.
Nhiều lỗi nhận thức mà ta mắc phải có thể bắt nguồn từ quá khứ tiến hóa của chúng ta. Bộ não người được tối ưu hóa cho một môi trường khác, nơi phản ứng nhanh chóng là điều cần thiết để sinh tồn. Nhưng trong thế giới hiện đại ngày nay, chúng ta thường cần dừng lại và phản tư trước khi đưa ra các quyết định.
Một loại thiên kiến nhận thức khác vẫn phổ biến ngày nay là thiên kiến tương hỗ, khởi nguồn từ việc tổ tiên ta nương tựa vào sự chia sẻ trong cộng đồng. Chúng ta thấy bắt buộc phải đáp lại một ân huệ hoặc một cử chỉ, ngay cả khi điều đó có nghĩa là mua một sản phẩm mà chúng ta không cần. Một loại thiên kiến khác là chiết khấu Hyperbolic (hyperbolic discounting), khiến chúng ta đề cao việc được tưởng thưởng tức thời, như một con chuột sẽ chọn một miếng pho mát ngay hôm nay hơn là lời hứa được nhiều miếng pho mát hơn sau này.
Nhờ việc hiểu các loại thiên kiến nhận thức và cách chúng tiến hóa, chúng ta có thể định hướng tốt hơn trong thế giới hiện đại và đưa ra những quyết định sáng suốt hơn.