Immanuel Kant, một triết gia nổi tiếng người Đức ở thế kỷ 18, đã đưa ra một góc nhìn độc đáo về đạo đức. Theo ông, giá trị đạo đức của một hành động không nằm ở kết quả của nó, mà nằm ở mục đích đằng sau nó. Điều quan trọng không chỉ là làm điều đúng đắn mà còn phải làm điều đúng đắn vì lý do đúng đắn.
Triết lý của Kant hoàn toàn trái ngược với Chủ nghĩa Vị lợi, một học thuyết coi trọng hành động dựa vào kết quả chứ không phải động cơ đằng sau chúng. Chủ nghĩa Vị lợi ủng hộ những hành động mang lại nhiều hạnh phúc hoặc lợi ích nhất, bất kể ý mục đích là gì. Tuy nhiên, Kant khẳng định rằng một hành động thực sự có đạo đức thì phải có ý định đúng đắn, chứ không chỉ là một kết quả có lợi.
Hãy xem xét ví dụ của Kant về một chủ tiệm tạp hóa bán bánh mỳ cho một đứa trẻ. Nếu người chủ tiệm quyết định không bán đắt cho đứa trẻ chỉ vì điều đó có thể ảnh hưởng đến danh tiếng kinh doanh của cửa hàng, thì Kant không coi đó là việc đáng khen ngợi về mặt đạo đức. Hành động của người bán, mặc dù là đúng, nhưng nó được thúc đẩy bởi lợi ích cá nhân hơn là sự hiểu biết đúng đắn về đạo đức. Đối với Kant, một hành động thực sự có đạo đức là khi người bán tạp hóa tính đúng giá vì biết rằng bán đắt là một việc làm sai trái và lợi dụng người khác, đặc biệt là trẻ em.
Lý thuyết đạo đức của Kant, thường được gọi là Kantianism, có mối liên hệ chặt chẽ với Chủ nghĩa Tự do 1, một triết lý chính trị xuất hiện từ thời kỳ Khai sáng 2. Giống như Kant nhấn mạnh tầm quan trọng của mục đích trong những hành động đạo đức, Chủ nghĩa Tự do nhấn mạnh lý do và tính logic trong quan điểm chính trị, luật pháp và công lý. Nó ủng hộ một nhà nước "trung lập về giá trị", khuyến khích tự do ngôn luận, luật pháp chung và sự tách biệt giữa nhà nước và giáo hội.
Quan điểm của Kant coi trọng lý trí, ông khẳng định rằng các hành động chỉ được xem là có đạo đức khi chúng xuất phát từ suy nghĩ cân nhắc hợp lý. Theo ông, nếu sự lựa chọn của bạn không được thúc đẩy bởi lý trí mà bởi bản năng hoặc sở thích thì nó không được gọi là tự do lựa chọn. Ví dụ, nếu bạn làm việc chỉ để có tiền mua thực phẩm và trả tiền thuê nhà, Kant sẽ không coi lựa chọn đó là tự do, vì nó được thúc đẩy bởi bản năng chứ không phải vì lý do đạo đức.
Vậy làm thế nào một người có thể hoàn toàn hành động theo lý trí? Các quy luật đạo đức phải đáp ứng hai quy tắc được gọi là mệnh lệnh tuyệt đối. Hãy tìm hiểu chúng trong tia sách tiếp theo.