Để hiểu hai hệ thống đó hoạt động như thế nào, hãy thử giải bài toán cây-gậy-và-bóng nổi tiếng này:
Một cây gậy bóng chày và quả bóng có giá 1,10 đôla. Cây gậy đắt hơn quả bóng một đô la. Quả bóng giá bao nhiêu?
Mức giá vốn nhiều khả năng nảy ra trong óc bạn nhất là 0,10 đô la, là kết quả của Hệ thống 1 theo trực giác và tự động, và nó sai rồi! Bây giờ hãy dành ra một giây và làm toán.
Bạn thấy sai lầm của mình không? Câu trả lời đúng là 0,05 đô la.
Điều đã xảy ra là việc Hệ thống 1 hấp tấp của bạn đã chiếm quyền kiểm soát và tự động trả lời bằng cách dựa vào trực giác. Nhưng nó trả lời quá nhanh.
Thông thường, khi đối mặt với một tình huống mà nó không thể hiểu được, Hệ thống 1 sẽ yêu cầu Hệ thống 2 giải quyết vấn đề, nhưng trong bài toán cậy-gậy-và-bóng, Hệ thống 1 đã bị lừa. Nó nhận thức vấn đề đơn giản hơn thực tế, và giả định sai lầm rằng nó có thể tự xử lý việc đó.
Vấn đề mà bài toán cây-gậy-và-bóng đặt ra là sự lười biếng trí óc bẩm sinh của chúng ta. Khi sử dụng bộ não của mình, chúng ta có xu hướng sử dụng khối năng lượng thấp nhất có thể cho mỗi nhiệm vụ. Đây được gọi là quy luật nỗ lực ít nhất. Bởi vì việc kiểm tra câu trả lời bằng Hệ thống 2 sẽ sử dụng nhiều năng lượng hơn, tâm trí của chúng ta sẽ không làm điều đó khi nó nghĩ rằng nó có thể giải quyết được với Hệ thống 1.
Sự lười biếng này thật đáng tiếc, bởi vì việc sử dụng Hệ thống 2 là một khía cạnh quan trọng trong trí hiểu biết của chúng ta. Nghiên cứu cho thấy rằng thực hành các nhiệm vụ kiểu Hệ thống 2, như tập trung và tự chủ, dẫn đến điểm thông minh cao hơn. Bài toán cây-gậy-và-bóng minh họa điều này, vì tâm trí của chúng ta lẽ ra có thể kiểm tra câu trả lời bằng cách sử dụng Hệ thống 2 và qua đó tránh mắc phải lỗi sai phổ biến này.
Do lười biếng và ngại sử dụng Hệ thống 2, tâm trí của chúng ta đang hạn chế sức mạnh trí tuệ của chúng ta.